Onderwijsinstellingen binnen justitiële jeugdinrichtingen onderschrijven aanbevelingen Onderwijsraad

Op 14 februari 2025 werd het adviesrapport ‘Onderwijs in justitiële jeugdinrichtingen’ gepresenteerd en toegelicht door de Onderwijsraad. Als Aloysius Stichting, Koraal, Eduvier en Elker zijn wij blij met de aandacht voor onze justitiescholen. Ons onderwijs in een gesloten setting is een unieke onderwijsvorm die een wezenlijk verschil kan maken. Voor jongeren zelf, maar ook voor hun families en voor de samenleving. Wij onderschrijven de aanbevelingen in het rapport: die kunnen bijdragen aan toekomstperspectief voor onze leerlingen. En we doen er nog een extra aanbeveling bij: inzetten op integraal samenwerken, zodat onderwijs, behandeling en een veilige terugkeer beter op elkaar aansluiten. Hier werken we in gezamenlijkheid al actief aan.

De Onderwijsraad deed op verzoek van de Onderwijsminister onderzoek naar hoe het onderwijs in justitiële jeugdinrichtingen beter kan en kwam ook bij ons op bezoek om een kijkje te nemen in de praktijk. Wij waarderen de verdiende spotlight op onze justitiescholen, waar onderwijsprofessionals zich samen met justitiepartners volop inzetten voor optimale ontwikkelingskansen voor jongeren in de knel.

Steeds betere samenwerking
Afgelopen jaren zijn grote stappen gezet om de samenwerking tussen onderwijs en justitie te versterken. Denk bijvoorbeeld aan integrale dagprogramma’s voor jongeren, die onderwijsprofessionals, behandelaars en begeleiders met elkaar verzorgen. Of aan de methodiek YouTurn die onderwijsprofessionals en
groepsleiders in de klas en in de leefgroep samen aanbieden om jongeren te leren verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen denken en doen.

Het verblijf in de justitiële jeugdinrichting draagt een element van straf en vergelding in zich. Het verblijf binnen de justitiële jeugdinrichting wordt echter ten volle aangewend om, binnen de tijd die gegeven is, de kansen op een delictvrije toekomst voor de jongeren te vergroten. Daarin spelen onze onderwijsprofessionals een cruciale rol. Of jongeren nu een paar weken of veel langer bij ons op school zitten, het lukt meestal goed om ze weer in de leerstand te krijgen en met méér kennis en vaardigheden te laten uitstromen.

Met elkaar hebben wij ook aandacht voor de veelal complexe geschiedenis en achtergrond die jongeren meebrengen in een justitiële jeugdinrichting én voor wat nodig is ná hun verblijf in de justitiële jeugdinrichting. Natuurlijk kunnen we het samen ook echt nog beter doen.

Het is dan ook goed dat de Onderwijsraad aanbeveelt om activiteiten tussen de verschillende ministeries die verantwoordelijk zijn voor de justitiële jeugdinrichtingen en onderwijs, beter op elkaar af te stemmen. Dit kan helpen om op termijn meer vanuit één cultuur te werken en om één taal te gaan spreken.

Versterken samenwerking onderwijsinstellingen is nodig
Ook de samenwerking met ketenpartners buiten de muren van justitiële jeugdinrichtingen is cruciaal. De Onderwijsraad adviseert om de samenwerking tussen justitiescholen en andere onderwijsinstellingen te versterken.

Onze scholen zijn daar ook al volop mee bezig, bijvoorbeeld via nazorgprogramma’s. Leerlingen kiezen nog op school hun mentor die bij ze betrokken blijft, ook als zij de justitiële jeugdinrichting en onze school hebben verlaten.

Dit zijn waardevolle ontwikkelingen, maar die moeten wel duurzaam en structureel worden in samenwerking met de individuele begeleiders van justitie en de reclassering. Bovendien hebben we voldoende mensen nodig om nazorg goed in te kunnen vullen. Ook een open houding van vervolgscholen is cruciaal om jongeren een kans te geven.

Wij denken dat onze onderwijsprofessionals ook aan de voorkant meer kunnen betekenen. De jongeren die bij ons op school komen, zijn veelal al tijden niet meer naar school geweest. Als we met elkaar eerder signaleren dat het niet goed gaat in het leven van een jongere, kunnen we erger mogelijk voorkomen. Als gespecialiseerd onderwijs delen we onze specifieke expertise dan ook graag met onze samenwerkingspartners zoals andere scholen, gemeenten, leerplicht en jeugdzorginstellingen.

Ook investeren we graag in meer samenwerking met het bedrijfsleven, dat echt geholpen kan zijn met het talent en de ‘gouden handjes’ van onze (oud)leerlingen. Stageplaatsen zijn welkom! Het zou veel makkelijker moeten worden om onze leerlingen vanuit ‘gesloten’ op stage te laten gaan buiten de muren van de justitiële jeugdinrichting. Goed dus, dat de Onderwijsraad constateert dat de verplichte VOG (verklaring omtrent gedrag) een belemmering kan zijn voor een nieuwe kans op de werkvloer voor onze jongeren.

Passend juridisch kader: graag!
Een laatste aanbeveling van de Onderwijsraad is het passend maken van juridische kaders voor onderwijs in justitiescholen. Ook daar zijn wij blij mee.

Om voor jongeren in justitiële jeugdinrichtingen breed onderwijsaanbod te kunnen verzorgen, examens goed te organiseren en een geschikt team van onderwijsgevenden aan te stellen, is het nodig juridische kaders aan te passen.

Bestaande wetgeving en kaders voor toezicht sluiten niet meer aan bij de gestegen gemiddelde leeftijd van jongeren in justitiële jeugdinrichtingen en de daaraan gerelateerde variatie aan onderwijsbehoeften. De raad ziet hiervoor twee mogelijkheden: aanpassing van de Wet op de expertisecentra (Wec), waar de scholen nu onder vallen, of de scholen onderbrengen bij de Wet educatie en beroepsonderwijs (Web).

Beide opties hebben wat ons betreft voors en tegens, maar onderbrengen bij één van deze twee wetten, heeft wat ons betreft echt de voorkeur boven nieuwe wetgeving (wat de Onderwijsraad gelukkig ook niet adviseert). Wij denken heel graag mee over vervolgstappen.

We kunnen daarbij voortbouwen op het goede gesprek dat al jaren gevoerd wordt in de expertgroep Onderwijs bij Gesloten Jeugdinstellingen en StroomOp, waarin de ministeries van OCW, VWS en J&V vertegenwoordigd zijn, net als Directieberaad JeugdZorgPlus, Jeugdzorg Nederland en de organisaties voor gespecialiseerd onderwijs. In de expertgroep delen we al veel kennis en ervaringen en ondersteunen op allerlei manieren verbeteringen in het gesloten onderwijs.

De raad beveelt daarnaast aan wettelijk te regelen dat iedere justitieschool als examenlocatie kan fungeren voor voortgezet onderwijs en mbo, zodat jongeren geen examen hoeven te doen buiten de justitiële jeugdinrichting. Dat lijkt ons echt heel goed, omdat we hiervoor nu omwegen zoeken en mbo-instellingen moeten vragen om te examineren.

Tot slot dringt de raad erop aan de juridische kaders te verruimen, zodat er formeel ruimte komt voor personeelsbeleid gericht op variatie in het schoolteam. Het onderwijsaanbod en de specifieke kenmerken van de jongeren in justitiële jeugdinrichtingen vraagt hierom. Ook dat is een goede zaak, omdat wij met een gevarieerd samengesteld team meer maatwerk kunnen bieden aan onze leerlingen.

Onze extra aanbeveling: zet actief in op integrale samenwerking
Wat niet in het rapport wordt benoemd, maar wat wel een zorgpunt is: meer maatwerk en aandacht mogelijk maken voor de jongeren. Onze extra aanbeveling zou dus zijn: maak dát vooral mogelijk.

Hiervoor is goede afstemming en samenwerking met de leefgroep, behandeling en de individuele trajectbegeleiders van groot belang.

Investeer dus in een goed afgestemd pedagogisch klimaat in de leefgroepen en het onderwijs. Dat werkt door in onze scholen, waardoor jongeren beter toekomen aan leren en ontwikkelen. En dit vergroot hun perspectief op een betekenisvolle toekomst ‘buiten’.

Terug naar het overzicht