'Ik wil niet alleen maar politieagent spelen'

“Jongens, niet rennen op de trap!”
“Daan, voor de laatste keer: niet er doorheen praten als ik iets uitleg.”
“Meiden, nu niet meer dat geklier, stop daarmee!”
“Nee, niks ja-maar, kappen nu.”

Pfff, op sommige dagen lijken de kinderen niet te stuiten en hoor je jezelf alleen maar waarschuwingen uitdelen. “Leerkrachten willen helemaal niet de politieagent uithangen, maar in drukke periodes merk je dat de spanning wel toeneemt,” vertelt Léanne Hartman van KEC Onderwijs. “Ze zeggen: we willen af van alleen maar waarschuwen. Let maar eens op: het woordje ‘niet’ wordt heel vaak gebruikt op scholen. Daarmee focus je steeds op wat er niet goed gaat.”

Reactiepatroon ombuigen

Léanne begeleidt scholen in een driejarig traject School Wide Positive Behavior Support (SWPBS). Ze legt uit: “Wat je aandacht geeft, groeit. Met PBS train je de hele school om te focussen op wat je wél wilt. Daardoor verandert de sfeer op school, het positieve krijgt de nadruk. Dat werkt door in de hele school, want we trainen iedereen. Van conciërge tot directeur, van leerkracht tot leerling. Je leert een nieuwe manier van reageren aan. Dat heb je niet zomaar onder de knie, dat moet je trainen, vaak doen. Want juist in stresssituaties verval je snel weer in je automatische reactiepatroon. Om jouw reactiepatroon om te buigen, daar is tijd voor nodig. Daarom duurt het traject ook drie jaar.”

Blij gevoel

SWPBS is een aanpak die is overgewaaid uit de VS. De methodiek is daar op scholen ontwikkeld. Er is veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effecten en resultaten. Sinds 2009 worden scholen ook in Nederland en Europa getraind in SWPBS. Léanne Hartman: “Van positieve aandacht krijg je een blij gevoel. Je voelt je vrolijker en energieker. Daardoor word je creatiever in het oplossen van problemen en kunt zaken die niet zo goed lopen beter relativeren.” Kortom: je komt weer sneller in de zen-stand. Niet alleen fijn op school, zeker ook thuis!

Gewenst gedrag

Léanne legt uit hoe ze bij SWPBS te werk gaat. “Elk schoolteam bepaalt met elkaar welk gewenst gedrag ze op school willen zien.” Voorbeelden hiervan zijn: we steken onze vinger op als we iets willen vragen, we lopen rustig in de gang, we luisteren naar de leraar en elkaar.

“In het begin denk je: is dat niet een open deur? Dat zijn toch basisregels,” reageert Natasja Smout, schoolleider van een vmbo-school in het voortgezet speciaal onderwijs, “Maar blijkbaar zijn die regels toch niet voor alle leerlingen helder. Het is goed om dingen wel te benoemen en dit dan ook aan te leren in een gedragsles, hebben we gemerkt. Dat geeft hen duidelijkheid. Dit is het derde jaar dat we bezig zijn met SWPBS onder begeleiding van KEC Onderwijs. Wat het ons heeft opgeleverd? Een positiever klimaat, een boost voor de teambuilding en duidelijkheid voor leerlingen.”

Stop hou op!

Naast dat de focus ligt op een positieve benadering wordt ook duidelijk in het team afgesproken hoe wordt omgegaan met ongewenst gedrag. Léanne Hartman: “Vaak zie je dat de ene leraar zó reageert, de andere leraar pakt het op een andere manier aan. Daar is ook wel eens onderlinge irritatie over natuurlijk. Bij PBS bespreek je vantevoren hoe je als team reageert op ongewenst gedrag. Op elke school kan dat weer anders zijn. Bij pesten bijvoorbeeld spreek je af: stop – loop – praat. Kinderen wordt dat ook aangeleerd met behulp van gedragslessen. Als iemand je pest, zeg je eerst: ‘stop’ of ‘stop hou op’. Dan loop je weg van de situatie. Je gaat bijvoorbeeld ergens anders spelen of blijft even uit de buurt van de pester. Houdt het gedrag niet op, de pester loopt je achterna of blijft treiteren, dan kan je er een leraar bij roepen. De leerkracht vraagt dan ook als de leerling bij hem komt: Heb je eerst ‘stop’ gezegd? Ja. Ben je weggelopen? Ja. Okee, dan gaan we nu praten.”

Omdat het voor het hele schoolteam duidelijk is hoe ze op dit gedrag moeten reageren, hebben ze ook een houvast. “En als je ziet dat een collega anders reageert, kan je elkaar ook makkelijker aanspreken. Omdat het als team is afgesproken.”

Meer duidelijkheid dus voor leerkrachten én leerlingen. En daardoor meer rust. Het effect daarvan is dat leerlingen zich beter kunnen focussen, beter gaan presteren op school, minder probleemgedrag vertonen en leerkrachten meer plezier hebben in het werk, minder vaak ziek zijn en een duidelijk houvast hebben bij probleemsituaties.